Toch weer Nibelungen

Wandelend door Wenen kon ik het weer niet laten een boekwinkel binnen te lopen. Ik had me voorgenomen Der Mann ohne Eigenschaften van Robert Musil aan te schaffen, omdat ik over hem en anderen had gelezen in Het Mysterie van Wenen van Arnout Weeda. Hoewel het meer een samenraapsel van feiten is dan een coherent verhaal, gaat dat boek over de explosie van genie en creativiteit in Wenen rond de sterfjaren van de Habsburgmonarchie. Musil was een van de hoofdrolspelers in die episode.
Maar Der Mann ohne Eigenschaften bleek te bestaan uit Band I en Band II, beide van een bladzij of 1100. Wel veel tekst voor geen eigenschappen, vond ook de man van de boekhandel. Daar kom ik de rest van mijn leven niet doorheen, dus na de M van Musil keek ik iets verder en kwam terecht bij de N van Nibelungen. Ook 750 bladzijden, maar de helft is Mittelhochdeutsch dus dat kan ik overslaan. Zo hebben we nu dus Das Nibelungenlied aan boord.


Ik dacht dat we na Worms wel klaar waren met de Nibelungensage. Immers, Siegfried is dood, vermoord door Hagen. Het enige dat er verder nog moet gebeuren, althans in de versie van Richard Wagner, is de vernietiging van het godenpaleis Walhall door Brünnhilde, waarmee het door Wotan nagestreefde einde van zijn godengeslacht een feit is. Het is verder aan de mens, de leiding te nemen in de voortschrijdende ontwikkeling van het bewustzijn.


Maar in de oospronkelijke versie is er een deel twee, en dat speelt zich hier af, aan de andere kant van Europa. Kriemhilde huwt, om de moord op haar man Siegfried te wreken, de Hunnenvorst Attila of Edsel, de belager van het Germaans-Bourgondische rijk van haar broer Günther. Zij laat de Bourgondiërs uitnodigen voor een groot feest. Op grond van familieloyaliteit besluiten die te komen, ook al krijgt Hagen van een waarzegger de voorspelling dat geen van hen levend zal terugkeren. En zo geschiedt. In de laatste episode slaat Kriemhilde haar broer Günther en zijn vazal Hagen het hoofd af met het zwaard van Siegfried, waarna zij zelf wordt gedood door een walgende onderdaan.


Het is een heftig verhaal. De nazi's liepen ermee weg en probeerden de aspecten van de zich offerende superieure held Siegfried ten voorbeeld te stellen aan het Duitse volk. Wat ze kregen was de totale vernietiging, net als Kriemhilde, en ook bij hen was conflicterende loyaliteit een belangrijk element. Aan de officieren van de Wehrmacht was collectief en individueel opgelegd dat zij een eed van trouw moesten zweren aan de Führer, de Reichskanzler en de heer Adolf Hitler persoonlijk. Een eed breken deed je niet, zeker niet in de Pruisische traditie, ook wanneer die was afgedwongen. Zelfs niet wanneer je gezworene bezig was je vaderland te vernietigen.