Würzburg

Vandaag is een werkdag, en de stad toont en klinkt anders dan gisteren. Weg zijn de genietende mensen langs de kaden, en aan de overkant klinkt het gedril van een pneumatische hamer. Gisteren was 1 mei, en heel Duitsland was vrij. Het landschap, de oevers, de mensen op de campings, op hun visplekjes en in hun stadsparken aan de oevers van de Main ademden allemaal een soort feestelijke lieflijkheid. Het verbaasde ons niets dat we langs Himmelstadt voeren, en even later bij een bocht in de rivier zagen dat wij "im Paradies" waren.

Een aantal mensen hier aan boord is bezig een bekering te ondergaan, van scepsis of zelfs antipathie jegens Duitsland naar respect, waardering en plezier. De kwaliteit van leven is hier gewoon hoog, althans voor wat wij ervan zien. Waarbij natuurlijk moet worden aangetekend dat we al vier weken geen enkele buitenwijk of volkshuisvestingsflat hebben gezien. Telkens komen we langs mooie huizen die, behoudens een af en toe langstuffend schip, een blijvend vrij uitzicht hebben gevonden; we leggen aan in het hart van aandachtig gerestaureerde of weer opgebouwde steden; en verder varen we langs glooiende oevers met bloeiende koolzaadvelden en bossen met tientallen schakeringen groen. De donkere naaldbomen, de loofbomen met hun prille blad, en allerlei soorten bloesem. De natuur heeft het druk: toen we een maand geleden vertrokken, waren stammen en takken nog kaal en grijs; nu worden we af en toe al ondergestoven door neerdwarrelend stuifmeel. Het is een en al seks en voortplanting wat de klok slaat. Wij drinken er nog maar een kopje thee bij...

Würzburg

Würzburg is prachtig, met een brug die met zijn beelden doet denken aan de Karelsbrug in Praag. Of die gewoon op zichzelf een juweel is. Aan de zuidzijde een hoog verheven Schloss, net als in Heidelberg, behalve dat dit geen ruïne is. Aan de noordkant de Altstadt, in de laatste dagen van de oorlog, op 16 maart 1945, door brandbommen in de as gelegd maar knap weer opgebouwd. We liepen langs een sobere ruimte die bleek te zijn ingericht voor het Nagelkreuz, een internationale verzoeningsbeweging, die stadskerken in Coventry, Engeland, verbindt met Duitse steden als Dresden, Würzburg en tientallen andere. Ook de Laurenskerkgemeente in Rotterdam is erbij aangesloten. 

Het oorspronkelijke nail cross bestaat uit drie eenvoudige timmermansnagels uit de smeulende puinhopen van Coventry Cathedral. Het is indrukwekkend in de eenvoud van zijn symboliek, en door de verbinding van nagel en kruis een sterke verwijzing naar een oersymbool van schuld, offer en verzoening.


Het Duitse bombardement in november 1940 van Coventry was natuurlijk een misdaad. Maar als je ziet hoe zwaar de vergelding is geweest, vraag je je af hoe moreel zuiver de andere kant wel was. Waren de Neurenberg processen meer dan victors' justice? De vraag is vaak gesteld. Waar was bijvoorbeeld Luchtmaarschalk Arthur "Bomber" Harris, die als een eigentijdse Nero stond te juichen toen het hem in februari 1945 voor het eerst lukte in Dresden een vuurstorm aan te steken en daarmee het Florence aan de Elbe in de as te leggen? Lees Het Stenen Bruidsbed van Mulisch, of Slaughterhouse Five van Kurt Vonnegut. Ook Würzburg werd een paar maanden later zo'n brandoffer.


Coventry Cathedral is geconserveerd als ruïne, een blijvende, gekrenkte aanklacht midden in de stad. Würzburg is weer opgebouwd en glanst, inclusief het bladgoud op zijn torenspitsen. Wat zegt dat over de betrokken landen en mensen? Wat ik in Duitsland zie, is een besef van schuld dat is gesublimeerd  tot verantwoordelijkheid. Duitsers hebben hun verwoesting zelf over zich afgeroepen, they have only themselves to blame, en zullen dat niet licht opnieuw laten gebeuren. Engeland zit, op een stukje Londen na, nog steeds in de misère. Afhankelijk gedrag, en slachtofferschap als identiteit: "Nee het gaat ons niet goed, maar dat komt door die anderen..."